555

Stary cmentarz przykościelny, zamknięty w końcu XIX wieku. Znajduje się tutaj kilka nagrobków i symboliczny grób poświęcony powstańcom z 1863 roku. Pomiędzy zamkiem a cmentarzem możemy też zobaczyć krzyż z podwójnymi ramionami, zwany Karawaka lub krzyżem antyepidemialnym, stawianym zazwyczaj dla upamiętnienia ofiar zarazy.

Dzwonnica. Zbudowana w 2 połowie XVIII w., spłonęła w 1853 r. Odbudowana i rozbudowana na budynek mieszkalny w 1886 r.

Pierwsza informacja o istnieniu parafii w Kazimierzu Dolnym pochodzi z 1325 roku, kościół wzniesiony został z miejscowego kamienia wapiennego, był dużo mniejszy od dzisiejszego. Rozwój miasta miał bezpośredni wpływ na zmianę parametrów świątyni. Z czasem zaszła konieczność powiększenia nawy poprzez jej rozbudowę, zaś od strony zachodniej dobudowano wieżę. W 1561 roku w czasie pożaru miasta fara uległa znacznemu zniszczeniu. Odbudowę przeprowadzono w latach 1586-1613.

Z dawnego kościoła zachował się jedynie zrąb murów, fara została przebudowana pod kierownictwem muratora Jakuba Balina, pochodzącego z Włoch. Wówczas dobudowano prezbiterium, wielkości ¾ nawy głównej, podwyższono nawę główną, wykonano nad nią kolebkowe sklepienie z tzw. lunetami, ujednolicony został charakter dekoracji nawy i prezbiterium. Opisana przebudowa została zakończona w 1613 roku i nie doprowadziła do obecnego kształtu kościoła, który ponownie został zniszczony podczas potopu szwedzkiego, powstania listopadowego i wojen światowych - a po tych klęskach remontowany i konserwowany.

Bryłę kościoła wzbogacają jeszcze kaplice Borkowskich, Górskich i Różańcowa, zakrystia z barokowym portalem, prezbiterium oraz niewielka kruchta kościelna usytuowana przy wejściu bocznym, od strony południowej oraz wzniesiona w XVIII wieku dzwonnica. Jest to jeden z najciekawszych zabytków Europy. Stanowi dominantę plastyczną w panoramie Kazimierza Dolnego. Smukła gotycka bryła z renesansową nadbudową i dekoracją stała się architektonicznym wzorem dla obiektów sakralnych powstających w regionie lubelskim.

Studnia w centrum Rynku ma kilkusetletnią historię. Była niegdyś zdrojem ulicznym. Pod koniec XIX w. otrzymała pompę abisyńską, co ułatwiało czerpanie wody. Nową pompę zainstalowano w niej w latach 80-tych. Dzisiejszy wygląd nadał studni w 1913 r. architekt Jan Koszczyc-Witkiewicz, projektując jej drewnianą obudowę i zadaszenie.

Budynek pochodzi z końca XVIII wieku, z 1795 roku. Podczas II wojny światowej kamienica została zniszczona. W latach 1946-1947 zabytkowy obiekt odbudowano. Fasada budynku posiada podcienie zakończone filarami. Pod arkadami na ścianie budynku widnieje pamiątkowa tablica poświęcona malarzowi Janowi Wacławowi Karmańskiemu. Artysta żył i tworzył w Kazimierzu Dolnym w latach 1887-1958. Obiekt został wpisany do rejestru zabytków w 1967 roku.

Kamienice Przybyłowskie - pod św Mikołajem i św Krzysztofem. Powstały ok. 1615r. wybudowane przez mieszczan – Mikołaja i Krzysztofa Przybyłów. Stanowią przykład późnorenesansowej (manierystycznej) architektury, łączącej w sobie miejscową tradycję budowlaną z wpływami niderlandzkimi i włoskimi. Dekoracja wykonana jest w technice stiuku. Kamienice zwieńczone są jednymi z najpiękniejszych w Polsce renesansowych attyk.

Zbudowane zostały prawdopodobnie przez muratorów z Lublina z wapienia pochodzącego z miejscowych kamieniołomów. Otrzymały bogatą płaskorzeźbioną dekorację elewacji oraz wspaniale rozbudowane i bogate attyki. Attyki te kryją strome dachy prostopadłe do elewacji, odprowadzające opady w stronę podwórza. Na elewacji widać postaci świętych Krzysztofa z Dzieciątkiem Jezus na ramieniu, przeprawiającego się przez rzekę, i Mikołaja w stroju biskupim z pastorałem w dłoni. Właścicielami kamienic byli bracia Krzysztof i Mikołaj, pochodzący z zamożnej rodziny Przybyłów. Kamienice mają renesansowe podcienia.

Podobna do kamienic braci Przybyłów jest Kamienica Celejowska, zbudowana dla Bartłomieja Celeja, znajdująca się przy ulicy Senatorskiej.

Cmentarz żydowski przy ul. Czerniawy został założony w 1851r., na gruncie podarowanym kazimierskiemu kahałowi przez Motka Herzberga. Również i ta nekropolia została niemal doszczętnie zdewastowana na rozkaz Niemców w czasie II wojny św.. W latach 70. wydobyto z ziemi kilkaset potłuczonych nagrobków i wybudowano z nich na cmentarzu rodzaj lapidarium. Pomnik w kształcie pękniętej ściany złożonej z kamiennych macew (proj. arch. Tadeusza Augustynka) przypominać ma jerozolimską Ścianę Płaczu. Na cmentarzu zachowanych jest kilkadziesiąt nagrobków, z których najstarszy pochodzi z połowy XIX wieku.

Nekropolia powstała według projektu Iwony Dworakowskiej i Kazimierza Kotowskiego z Centralnego Biura Studiów i Projektów Budownictwa Komunalnego w Warszawie, prace związane z budową zakończyły się 24 listopada 1951. Cmentarz znajduje się na wzniesieniu, posiada charakter parku-mauzoleum.

Miejsce na cmentarz parafialny św. Jana w Kazimierzu Dolnym zostało wybrane w 1798r., jednak poświęcenie cmentarza odbyło się dopiero w 1869r. z udziałem kazimierskiego proboszcza, ks. Jana Szczepańskiego. Do tego czasu funkcjonował stary cmentarz, znajdujący się na zboczu wzgórza zamkowego, za kościołem farnym. Kazimierski cmentarz parafialny jest jedną z piękniejszych nekropolii w kraju, przede wszystkim ze względu na swoje położenie na stoku wzgórza, jak również liczne zabytkowe nagrobki. Nowa część cmentarza (w górze za starym) została poświęcona w 1924r. Oddzielony był początkowo głębokim wąwozem, w latach 50-tych obie części połączono murowanym kamiennym mostem arkadowym. Na cmentarzu spoczywają ważne dla miasteczka osobistości, m.in.: Tadeusz Feliks Tyszkiewicz, Tadeusz Ulanowski, ksiądz Andrzej Kamiński, rodzina Berensów, Antoni Michalak, Maria i Jerzy Kuncewiczowie, Karol Siciński, Cezary Sarzyński czy Józef Miłosz