Ścieżka dydaktyczna dobre

Dobre (gm. Wilków) położone jest w Kotlinie Chodelskiej u stóp stromej i wysokiej krawędzi Równiny Bełżyckiej. Idąc przez wieś zauważymy chylące się stare chałupy, niekiedy pokryte strzechą. Uwagę naszą zwrócą ciekawe elementy zdobnicze znajdujące się na ścianach szczytowych, okiennicach i w obramieniach okien (nadokiennikach, podokiennikach). Do wznoszenia domów używano budulca, którego dostarczała sama przyroda – drewno, słomę oraz miejscowy kamień. Na terenie Powiśla charakterystyczne było stosowanie do budowy domów i obiektów gospodarczych białych skał węglanowych z wykorzystaniem czerwonej cegły do obramień drzwi i okien. Szczególnie w ciągu ostatnich stu lat.

Rezerwat przyrody typu krajobrazowego „Skarpa Dobrska” utworzony został Zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 8 lipca 1991 roku. Obejmuje on obszar nieużytków rolnych i pastwiska o powierzchni 39,7 ha.

Celem ochrony obok wybitnych walorów krajobrazowych, które docenić możemy także z odległej perspektywy jest zachowanie ciepłolubnych muraw (stok krawędzi ma ekspozycję dosłoneczną – południową) o charakterze stepów ostnicowych i kwietnych, rzadkich w skali Wyżyny Lubelskiej i całego kraju. Na glebach wytworzonych z lessów, margli i opok marglistych spotyka się tutaj kwitnące wczesną wiosną chronione gatunki: miłka wiosennego, zawilca wielkokwiatowego, wisienkę karłowatą, a także wężymorda stepowego, kosatkę kielichową czy stepową trawę – ostnicę włosowatą – osiągającą wysokość do 1 m o plewkach zakończonych silnie zondulowanymi włoskami.

Forma jest głęboka na kilkanaście metrów. Ma ona prostoliniowy przebieg i typowe dla głębocznic strome – pionowe zbocza, modelowane obrywami i zerwami. Zdolność do tworzenia pionowych ścian zawdzięcza less głównie węglanowi wapnia, który stanowi lepiszcze drobniutkich ziarenek kwarcu.

Lessy są skałami pylastymi. Łatwo się możemy o tym przekonać rozcierając w palcach grudkę skały. Skała w dotyku jest miękka i przypomina mąkę lub puder. Średnia średnica ziaren dla lessu akumulowanego w okresie ostatniego zlodowacenia, w przedziale czasowym 100-15/12 tysięcy lat temu, mieści się we frakcji 0,020-0,035 mm. Less składa się głównie z ziaren kwarcu i stąd w składzie chemicznym dominuje krzemionka, której udział w lessach z ostatniego zlodowacenia dochodzi do ponad 80%. Zawartość tlenków glinu, żelaza, wapnia i potasu wynosi kilka procent. Duży jest stosunkowo udział węglanu wapnia. Właśnie temu składnikowi w głównej mierze, less zawdzięcza zdolność do tworzenia pionowych ścian. W pokrywach lessowych można spotkać wytrącenia węglanu wapnia w postaci tak zwanych kukiełek lessowych (laleczek lessowych).

W górnych partiach zboczy głębocznicy rozwinęły się ostre formy kotłowate i studniowate, oddzielone od głębocznicy wyraźnym progiem. Powstały one w wyniku wypłukania lessu i drążenia przez wsiąkające wody podziemnych kanałów i tuneli, a następnie zapadnięcia się lessowego sklepienia nad pustymi pieczarami. Obok mechanicznego usuwania drobnych ziaren pyłu, wpływ na rozwój tego typu form ma również chemiczne rozpuszczanie składników zawartych w lessie, a zwłaszcza węglanu wapnia. Proces ten nazywa się sufozją.

Wyżyna Lubelska posiada charakter wybitnie rolniczy. Również w strukturze użytkowania gruntów Kazimierskiego Parku Krajobrazowego wyraźnie przeważają użytki rolne, a dominującym jest rolniczy krajobraz kulturowy.

Stojąc na południo-zachodnim skraju Równiny Bełżyckiej podziwiamy rozległą panoramę Kotliny Chodelskiej, Małopolskiego Przełomu Wisły i Równiny Radomskiej – już po drugiej stronie rzeki.

Wisła jest ostatnią tej wielkości, dziką rzeką w Europie. Niewątpliwie dodaje to wiele uroku krajobrazowi doliny rzeki.

Mamy możliwość obserwacji rzeki dzikiej (roztokowej), której koryto rozwidla się na szereg ramion rozdzielonych podłużnymi, wrzecionowatego kształtu wyspami i piaszczystymi mieliznami (wiśliskami). Koryto rzeki charakteryzuje się niewyrównanym biegiem i zmienną głębokością. Rzeka często zmienia nurt, przerzucając go raz pod lewy, raz pod prawy brzeg. Spowodowane jest to nadmiarem materiału w stosunku do możliwości transportowych rzeki.

Na polach pojawiają się okruchy białej skały macierzystej, a poziom próchniczy, jak się przekonamy we wcięciu drogowym, wskutek erozji jest bardzo płytki. Mamy tutaj przykład gleby zwanej rędziną, a konkretnie rędziny inicjalnej – początkowego stadium rozwoju.

Są to gleby wytworzone ze skał bogatych w węglan lub siarczan wapnia. Sam termin „rędzina” pochodzi z języka polskiego, gdzie w języku gwarowym (staropolskim) oznacza charakterystyczne odgłosy wydawane przez narzędzia rolnicze, podczas uprawiania tego typu gleby, zawierającej szkielet skalny. Ciekawostką jest to, że „rędzina” z języka polskiego trafiła do naukowej, międzynarodowej, terminologii gleboznawczej.

Mezoregion, w którym się znajdujemy, w sensie geologicznym stanowi formę antyklinalną (grzbiet fałdu) zbudowana ze skał wieku kredowego o różnej odporności. W jądrze antykliny znajdują się mniej odporne skały typu margli i kredy piszącej, które przyczyniły się do wypreparowania Kotliny. Mamy więc tutaj inwersję (odwrócenie) rzeźby terenu w stosunku do budowy geologicznej. Skały podłoża kredowego zapadają pod niewielkim kątem (rzędu kilku stopni) ku północo-wschodowi, przy czym o ile w dolnej części krawędzi znajdują się wychodnie skał miękkich, mniej odpornych, typu margli i kredy piszącej, o tyle górne partie krawędzi budują skały bardziej odporne, z przewarstwieniami opoki. Taki typ krawędzi, związany ze zróżnicowaną odpornością warstw skalnych zapadających monoklinalnie nazywa się kuestą.