Stara Hancza -Turtul

Jedna z ładniejszych tras w Suwalskim Parku Krajobrazowym z Starej Hanczy do Turtula wzdłuż jeziora Hańcza. Trochę o stary dworze .Pierwotnie tereny wsi zamieszkiwali Jaćwingowie. Pierwsze wzmianki o majątku Czarna Hańcza, obejmującego tereny północnej części obecnego Suwalskiego Parku Krajobrazowego, pochodzą z XVII wieku. Przebiegał tędy szlak handlowy doliną Czarnej Hańczy. Dwór usytuowano w miejscu z widokiem na jezioro Hańcza, ku któremu zbiegały ozdobne terasy. Teren dzieliła zachowana do dziś aleja lipowa. Budynki gospodarcze ulokowano na zachód od dworu. Stały tam zabudowania dla parobków, stajnie, browar, spichlerz i inne. Całość założenia uzupełniał ogród warzywny, trzy źródła wody pitnej i staw rybny. Przy dworze stała oficyna na kamiennej podmurówce, połączona z dworem drewnianym przejściem. Dwór miał trzy wyjścia: na północ (podwórko), na południe (ogród) i na zachód (oficyna)[1].Dwór powstał najprawdopodobniej w XVIII wieku. Był podpiwniczony i miał prostą bryłę osadzoną na wysokiej podmurówce z kamienia polnego. Kryty był polskim dachem łamanym. Na parterze miał pięć pokoi, sień, kuchnię i spiżarnię. Przebudowano go prawdopodobnie w XIX wieku. Dobudowano wówczas ryzality, uzyskując dwa dodatkowe pokoje na poddaszu. Od strony jeziora ryzalit posiadał ganek[1].W 1831 doszło w parku do potyczki powstańców listopadowych z rosyjskim wojskiem[2]. W trakcie działań I wojny światowej park był miejscem potyczki niemiecko-rosyjskiej. W wyniku walk zniszczeniu uległa część budynków gospodarskich, a sam dwór ostrzelano. Podczas II wojny światowej Niemcy umieścili w dworze leśnictwo. W 1945 zainstalował się tutaj posterunek milicji. W 1946 obiekt zniszczono z nieznanych do końca przyczyn (albo w ramach komunistycznej akcji likwidacji posiadłości, albo w wyniku nieszczęśliwego wypadku podczas pędzenia przez milicjantów bimbru). W 1988 park wpisano do rejestru zabytków. Ruiny dworu poddano konserwacji w latach 1995–1996 przy finansowym współudziale potomków właścicieli, Tomiry i Ingrid Buxell z USA[1]. Trochę o jeziorze i jego atrakcjach Jezioro Hańcza – to najgłębsze jezioro w Polsce. Głębokość Hańczy wynosi 108,5 m, jest jeziorem polodowcowym, rynnowym. Przez jezioro przepływa rzeka Czarna Hańcza. Jezioro Hańcza ma podłoże piaszczysto-żwirowe, jest to jezioro czyste i przejrzyste, temperatura wody ze względu na swoją głębokość jest niższa niż w innych jeziorach Suwalszczyzny. Dno i brzegi jeziora są otoczone licznymi głazami narzutowymi, największy z nich, czyli tzw. kamień graniczny, leży na odcinku Stara Hańcza – Błaskowizna. Można do niego trafić spacerując wschodnim szlakiem wzdłuż jeziora Hańcza (pieszy szlak niebieski), z Błaskowizny do Starej Hańczy. W wielu miejscach można podziwiać wspaniałą panoramę największego jeziora np. na nowej wieży widokowej na Górze Leszczynowej czy we wsi Mierkinie. Jezioro Hańcza jest wspaniałym miejscem do nurkowania, dno jeziora jest specyficzne, mnóstwo tutaj rowów, dołów, górek i stromych wąwozów. Wiele baz nurkowych ze sprzętem znajduje się we wsi Błaskowizna. Tu płetwonurkowie zaczynają swoją podwodną przygodę. W Błaskowiźnie nad jeziorem Hańcza jest ogólnodostępna plaża z długim pomostem. Inna ogólnodostępna plaża znajduję się w Starej Hańczy. Na jeziorze Hańcza można również wędkować. Z ryb żyjących w Hańczy warto wymienić: węgorza, stynkę, sielawę, sieję, szczupaka oraz należące do rzadkości: troć jeziorową, strzeblę potokową, głowacza białogłowego i głowacza pręgopłetwego – gatunki spotykane tylko w Hańczy.