Rozwój ruchowy małego dziecka
Ruch towarzyszy nam od pierwszych chwili życia, ma ogromny wpływ na prawidłowy rozwój i kształtowanie wszystkich sfer człowieka. Organizm małego człowieka podświadomie daje sygnały do tego, aby zaspokajał „ głód ruchu”, bo jest on niezbędny do prawidłowego rozwoju, dlatego dzieci mają takie niespożytkowane pokłady energii i ciągle się ruszają.
Wielu rodziców chcąc uchronić dziecko przed urazami – często je upomina „ nie biegaj, bo się przewrócisz”, „ nie wchodź tam, bo spadniesz”, „nie skacz, bo sobie skręcisz nóżkę”. W efekcie posłuszne dzieci czasem rezygnują z podejmowania prób aktywności i są bierne ruchowo.
Rozwój somatyczno-ruchowy dziecka:
- w pierwszym roku zycia
Funkcjonowanie dziecka poza ustrojem matki w pierwszych tygodniach życia opiera się na istnieniu odruchów pierwotnych które powstały jeszcze w życiu płodowym. Zaliczamy do nich między innymi odruchy Moro, szukania, chwytania i wiele innych. W tym okresie rodzice na podstawie obserwacji odpowiednich zachowań (odruchów) rozpoznają potrzeby dziecka i jego kondycję. Aktywność ruchowa dziecka, rozpoczyna się od niekontrolowanych ruchów kończyn górnych i dolnych, następnie przechodzi w przekręcanie się z leżenia przodem do leżenia tyłem i odwrotnie, siadania, pełzania, czworakowania, aż do momentu przyjęcia pozycji spionizowanej (stanie). Pod koniec pierwszego roku życia dziecko najczęściej wykonuje pierwsze samodzielne kroki. Dziecko równocześnie zaczyna korzystać z różnych przedmiotów, co kształtuje jego ruchy manualne (sprawność rąk). Potrafi bawić się piłką, przenosić klocki różnej wielkości i wkładać je do pojemnika. Jego umiejętności motoryczne (ruchowe) stają się coraz bardziej precyzyjne.
- w wieku od 1 do 2 lat
Większość dzieci w 12 miesiącu życia potrafi już samodzielnie stać, a także chodzić, chociaż ta forma lokomocji może sprawiać dziecku wiele trudności. Dziecko jest również zmęczone zbyt długim przebywaniem w jednej pozycji, kiedy jego ruchy są ograniczone (np. długa jazda samochodem w foteliku, siedzenie w wózku), co często przekłada się na jego zachowanie – staje się płaczliwe, bardziej nerwowe. Rodzice powinni zdawać sobie sprawę, że takie długotrwałe przebywanie w jednej pozycji przyczynia się do ograniczenia naturalnej potrzeby ruchu u dziecka. W dalszych miesiącach życia dziecka dojrzewanie układu nerwowego powoduje, że jego ruchy, a także jego umiejętności są coraz bardziej precyzyjne. Dwulatek sprawnie przemieszcza się, biega, potrafi przechodzić nad niewielkimi przeszkodami, poprawnie trzyma kredkę, buduje wieżę z klocków.
Wspomaganie rozwoju dziecka
Wspomaganie rozwoju dziecka w pierwszych miesiącach życia to przede wszystkim jego odpowiednia pielęgnacja. Także noszenie dziecka i układanie w różnych pozycjach. Należy umiejętnie stymulować malucha do zdobywania coraz nowszych umiejętności ruchowych – przekręcanie się z brzucha na plecy i odwrotnie, unoszenie głowy poprzez chwytanie za ręce. Dzieci, które już samodzielne chodzą, powinny być zachęcane do zabaw ruchowych, prostych ćwiczeń, także wykorzystujących muzykę. Najlepszym sposobem jest wspólna zabawa, dzieci bowiem uczą się poprzez naśladowanie dorosłych.
Można wyróżnić 6 typów aktywności ze względu na obszar, który będzie rozwijany w czasie zabawy z dzieckiem,
- Zabawy manipulacyjne (uczą panowania nad ciałem) Dziecko angażuje wzrok, słuch, dotyk i złożone ruchy rąk.
- Zabawy konstrukcyjne – ćwiczą sprawność manualną dziecka i pobudzają jego wyobraźnię oraz kreatywność. Takie zabawy wspomagają rozwój spostrzegawczo - ruchowy dziecka: pomagają w skupieniu uwagi, uczą obserwacji i uwalniają kreatywność.
- Zabawy tematyczne, (zabawy uspołeczniające), w trakcie których dziecko naśladuje czynności ze swojego otoczenia. ( zabawa w dom, szkołę, czy sklep).
- Zabawy rytmiczno-ruchowe – ćwiczą sprawność fizyczną dziecka i zaspokajają jego potrzebę ruchu. W trakcie takich zabaw trenujesz z dzieckiem sprawność, zręczność, siłę, szybkość i poczucie rytmu. Tutaj mieszczą się także wszelkiego rodzaju zawody i konkurencje sportowe.
- Zabawy badawcze to najróżniejsze eksperymenty wykonywane z dzieckiem w domu (rozpuszczanie cukru w wodzie, czy roztapianie lodu).
- Zabawy dydaktyczne – są najczęściej inicjowane przez dorosłych, ponieważ mają przede wszystkim wartości kształcące. Zachęcają dzieci do koncentracji uwagi na konkretnych zadaniach, uczą poprawnego rozumowania, analizy czy syntezy danych.
W pierwszych trzech latach życia dziecka proces rozwoju we wszystkich sferach przebiega najszybciej. Rodzice, poprzez inicjowanie dla dziecka odpowiednich zabaw mają nieoceniony wkład w proces wspomagania prawidłowego rozwoju malucha. Bo dzieci uczą się przez zabawę.
Autor: Grzegorz Szerszeń