Zabytki Starego Miasta

Oświęcimski zamek to pierwotna siedziba kasztelanów oświęcimskich, od XIV wieku siedziba książąt piastowskich. Zamek spłonął w 1503r, odbudowany w XVI wieku z nakazu króla Aleksandra Jagiellończyka. W następnych stuleciach był wielokrotnie przebudowywany. Do najstarszych zachowanych zabytków należą: ceglana, gotycka wieża z XIII w., fragmenty muru obronnego z basteją oraz XVI-wieczne południowe skrzydło zamku. Mury zamkowe gościły liczne znakomite osobistości: Elżbietę i Kazimierza Jagiellończyka wraz z synem Władysławem, przyszłym królem czeskim czy Bonę Sforza d’Aragona (żonę króla Zygmunta Starego). Od 2010 roku jest siedzibą Muzeum Zamek
w Oświęcimiu.
Gotycka wieża obronna – jej budowę rozpoczęto prawdopodobnie po 1241 roku. To jedna
z najstarszych budowli ceglanych w Małopolsce i najwyższy zachowany mur gotycki na południu Polski.
Niewątpliwie jest symbolem długiej, bo 800-letniej, historii miasta. Wieża udostępniona do zwiedzania i można w niej podziwiać panoramę okolic.

Historia kościoła salezjańskiego sięga pierwszej połowy XIV wieku, kiedy to książę oświęcimski Władysław, syn Mieszka I cieszyńskiego wraz ze swoją żoną Eufrozyną wybudował zespół klasztorny Dominikanów w Oświęcimiu.
Z dawnego klasztoru dominikańskiego do dziś zachowały się: kaplica św. Jacka i fragmenty murów kościoła św. Krzyża, przebudowanego na przełomie XIX i XX w. przez księży Salezjanów. Obecny wygląd kościoła jest rezultatem prac wznowionych w latach 1975-1984.
24 września 1997 świątynia została oficjalnie podniesiona do rangi lokalnego sanktuarium Maryjnego
a jednym z wydarzeń, które się do tego przyczyniło było objawienie się kilkuletniemu dziecku Matki Boskiej na murach kościoła podczas procesji Bożego Ciała w 1894 roku.
W dniach 15-17 sierpnia 2013 w Sanktuarium odbyła się peregrynacja relikwii św. Jana Bosko- założyciela zgromadzenia salezjańskiego, połączone z ogłoszeniem św. Jana Bosko patronem Oświęcimia.

Jest to jedyny zachowany budynek z zespołu klasztornego Dominikanów, pełniący w I poł. XIV wieku funkcję kapitularza - miejsca narad zakonników. W podziemiach kaplicy od ponad 100 lat spoczywają szczątki dawnych książąt, kasztelanów i darczyńców zakonu dominikańskiego w Oświęcimiu.

Prawdopodobnie w miejscu dzisiejszej świątyni, już w XII wieku istniał drewniany kościół dla mieszkańców oświęcimskiego podgrodzia. Znajdował się on w obrębie grodu na wzgórzu zamkowym.
Ten pierwszy kościół w Oświęcimiu spłonął (tak jak zresztą gród i podgrodzie) w czasie najazdu Tatarów w 1241 roku. W drugiej połowie XIII wieku wzniesiono w jego miejscu nowy, murowany kościół parafialny. Liczne pożary, które miały miejsce w Oświęcimiu w XVI, XVII oraz XIX wieku spowodowały,
że kościół zmieniał swój wygląd. Pozostałościami ze średniowiecznego kościoła są kamienny portal
z zamurowanym obecnie przejściem i umieszczonym w nim wizerunkiem św. Krzysztofa oraz ostrołukowe wejście (również zamurowane) z kutymi żelaznymi drzwiami, obok wieży kościelnej.
Obecny wygląd świątynia uzyskała podczas odbudowy po ostatnim pożarze, który miał miejsce w 1881 roku. Z wyposażenia świątyni na szczególną uwagę zasługują:
- marmurowa chrzcielnica z metalową pokrywą z 1613 r
- naturalnej wielkości figury św. Piotra i św. Pawła
- dwa krucyfiksy z XVII i XVIII wieku

Muzeum Żydowskie i Synagoga w Oświęcimiu to jedne z ostatnich śladów obecności żydowskiej społeczności w mieście. Synagoga została wybudowana przez Stowarzyszenie Studiujących Misznę (hebr. Chewra Lomdej Misznajot) w latach 1913-1918 i funkcjonowała do roku 1939. Podczas wojny jej wnętrze zostało całkowicie zniszczone. Po II wojnie światowej grupa oświęcimskich Żydów, ocalałych z zagłady przywróciła jej pierwotną funkcję. Po opuszczeniu przez nich Oświęcimia w budynku znajdowały się m. in. magazyny i hurtownia dywanów . W 1998 roku synagoga została zwrócona Gminie Wyznaniowej Żydowskiej w Bielsku-Białej, która przekazała ją na rzecz Centrum Żydowskiego w Oświęcimiu. W części dla mężczyzn znajdują się dwie zabytkowe tablice. W przylegających budynkach mieści się Muzeum Żydowskie z wystawą Oszpicin. Historia żydowskiego Oświęcimia”. Wystawa główna w Muzeum prezentuje historię lokalnej społeczności żydowskiej, której początki sięgają drugiej połowy XVI wieku. Ekspozycja składa się z fotografii, dokumentów, zabytkowych eksponatów oraz multimediów, w tym wspomnień byłych żydowskich mieszkańców miasta.
Częścią Muzeum Żydowskiego jest także odrestaurowany dom ostatniego żydowskiego mieszkańca Oświęcimia, Szymona Klugera, zaadaptowany na Café Bergson - wegetariańską kawiarnię oraz miejsce wystaw czasowych.