Niedzielny Geocaching

I wojna światowa na Lubelszczyźnie jest tematem mało znanym dla wielu osób. Nasze społeczeństwo ma dużo większą świadomość na temat wydarzeń II wojny, niż zagadnień związanych z działaniami wojennymi lat 1914-1918. Nasz region, który doświadczył wydarzeń tamtych lat, usiany jest mogiłami żołnierzy z I wojny. To jedyne pamiątki po tamtych wydarzeniach. W wielu miejscach są to zbiorowe groby i pojedyncze, anonimowe pochówki. Rosnąca świadomość historyczna powoduje, że wiele z tych cmentarzy doczekało się odnowienia. Jednak są i takie, które niszczeją lub nie ma po nich śladu. Dzięki lokalnym społecznościom, stowarzyszeniom historycznym, czy pasjonatom historii miejsca pamięci z okresu I wojny dają świadectwo dla następnych pokoleń. Wronów w gminie Bełżyce to miejscowość, w której znajduje się cmentarz wojenny z I wojny światowej. Cmentarz ukryty jest głęboko w lesie, jednakże w 2007 roku przeszedł gruntowną renowację, a w okolicy ustawiono tablice ze strzałkami wskazującymi dojazd. Cmentarz niegdyś zaniedbany. Obecnie po odnowieniu jest jednym z ładniejszych cmentarzy z I wojny światowej. Pochowani tu żołnierze w większości zginęli w lipcu 1915 r. Wg tablicy informacyjnej spoczywa tu 26 żołnierzy niemieckich i 4 armii cesarsko-królewskiej. Jednak znajduje się tam też grób partyzanta z oddziału "Zapory", choć akurat na nim brak jest informacji o nazwisku, dacie urodzenia czy dacie śmierci. Pozostałe groby posiadają informacje o imionach i nazwiskach pochowanych, ich stopniach wojskowych, symbole jednostek w których pełnili służbę oraz datę śmierci. Wśród nich jest kanonier Val. (Waldemar?) Marciniak. Dojazd do cmentarza kiedyś trudny, dziś jest bardzo łatwy dzięki 3 drogowskazom ustawionym przy każdym zakręcie. Trzeba jednak być przygotowanym na 800 metrów jazdy po nieutwardzonej drodze.

Oddział dyspozycyjny Kedywu należący do lubelskiego inspektoratu AK od wiosny 1943 roku działał na terenie trzech obwodów: lubelskiego, puławskiego i kraśnickiego. Od lutego 1944 roku oddziałem dowodził cc ppor. Hieronim Dekutowski ps. „Zapora” (1918-1949), zwany komendantem zarówno przez swoich żołnierzy, jak i ludność, na której terenie działał do roku 1947. Oddział „Zapory” miał na swoim koncie kilkadziesiąt akcji zbrojnych. Największą z nich, uważaną także za największą akcję partyzancką Lubelszczyzny czasów okupacji niemieckiej, była akcja w lesie pod Krężnicą Okrągłą, na szosie pomiędzy Chodlem a Bełżycami. Dość szczegółowy i wierny obraz bitwy przekazali w swych relacjach uczestniczący w niej żołnierze: 24 maja 1944 roku w Krężnicy Okrągłej oddział stoczył bitwę, w której zdobyto 56 jednostek broni – tylu Niemców zostało wówczas zabitych. W godzinach rannych zajęto stanowiska po wschodniej stronie lasu. Nadjechał osobowy samochód, w którym pod eskortą cywilnego Niemca i granatowego policjanta przewożono milion złotych. Po linii poszła budująca wiadomość o zdobytej gotówce, gdyż potrzebne były pieniądze na podstawowe wydatki oddziału, w którym częściej było głodno niż syto. Zabrano swoich zabitych i rannych, broń zdobyczną oraz dziesięciu jeńców i wycofano się. Dwóch kierowców, Polaka z poznańskiego i Czecha wcielonego przymusowo do Wehrmachtu, przyjęto do oddziału. Z żołnierzy polegli: Marian Figlus ps. „Mewka”, Edward Szabesta ps. „Czarny”, Jan Smutek ps. „Swen” oraz Stanisław Pietras ps. „Gwizd”. 25 lipca 1944 roku na Lubelszczyznę dotarły wojska sowieckie. Zaczęło się wielkie polowanie na żołnierzy Armii Krajowej. Dziś w Krężnicy Okrągłej na skraju lasu przy drodze wojewódzkiej 747 stoją dwa pomniki: 1. Pomnik żołnierzy AK, który do 2004 roku miał napis: “Teren wokół obelisku to miejsce na którym Oddział Partyzancki AK pod dowództwem cichociemnego por. Hieronima Dekutowskiego ps. “Zapora" oraz zastępcy por. Stanisława Wnuka ps. “Opal” w dniu 24 maja 1944 roku rozbił i zniszczył kolumnę 16 samochodów niemieckich. W akcji polegli: pchor. Jan Szebesa ps. “Czarny”, szer. Marian Figlus ps. “Mewka", szer.Jan Smutek ps. “Swen" i szer. Stanisław Pietras ps. “Gwizd”. W hołdzie poległym - pamięci potomnym, Towarzysze Broni — Społeczeństwo”. Obecnie napis na tablicy brzmi: “W tym lesie w dniu 24 maja 1944 roku oddział part. AK cc por. "Zapory" - Hieronima Dekutowskiego rozbił Kolumnę 16 samochodów Wehrmachtu. W czasie zaciętej bitwy polegli dzielni Koledzy: Marian Figlus ps. “Mewka", Stanisław Pietras ps. “Gwizd”, Jan Smutek "Swen", "Wodnik", Edward Szebesta "Czarny". Cześć ich pamięci !!! Koledzy 2004 r.”.

Lubelszczyzna obfituje w wiele wydarzeń związanych z działaniami wojennymi. Każde z nich pozostawiło jakiś ślad związany z ludzkimi cierpieniami i pamięcią o tych dniach. Jednym z nich jest kamień leżący tuż przy drodze wojewódzkiej 747 w Osinach k. Chodla. Poświęcony rozstrzelanemu w tym miejscu przez faszystów Władysławowi Zaborskiemu. Ciekawostka jest data jego stracenia - 26 lipca 1944 roku. A kilka dni wcześniej w odległym o 30 kilometrów Lublinie wydano Manifest PKWN i stacjonowały tam już oddziały wojsk polskich i Armii Czerwonej.

Pozostałości wojennej inwestycji okupanta hitlerowskiego. Według przekazów miała być tam stacja kolejowa nigdy przez nich nie ukończona. Do dzisiejszych czasów pozostał tylko tajemniczy - 150 metrowy tunel podziemny w środku lasu. Dojście niestety leśnymi drogami od strony wsi. Pytać sie o tunel w lesie. Okolica mocno grzybna w okresie jesiennym. Z lokalnych ciekawostek można dodać, że z okolicznych mieszkańców mało kto wie o tunelu a jeszcze mniej było przy nim. Ot taka lokalna rzeczywistość.

Myśliwi mają swoje zwyczaje rzadko rozumiane przez nie związanych z tym hobby. Poza strzelaniem dokarmiają leśne i dzikie zwierzęta, są przesądni a w okolicach Majdanu Borowskiego pokazali się ze strony duchowej. W 203 roku postawili obok istniejącego już krzyża własną kapliczkę stylizowaną na motywy myśliwskie. No i zwyczajem wielu kapliczek stoi ona na rozstaju dróg, z których jedna wiedzie prosto w las. Ładne miejsce warte zobaczenia

Murowany młyn wodny nad rzeką Chodelką. Dziś nieczynny. Kiedyś fragment majątku i czworaków w Majdanie Borowskim. Słowo „majdan” ma pochodzenie tureckie. Był to pierwotnie czworoboczny zamknięty plac służący jako targ, miejsce zgromadzeń lub ćwiczeń wojskowych. Z czasem słowo dotarło do Polski. W Polsce „majdanem” nazywano początkowo plac na którym zbierało się rycerstwo dla równego podziału łupów, jednak później „majdanem” zaczęto tak nazywać obozowiska robotników leśnych, którzy ustawiali domy (budy) w czworobok. Takie obozowiska najczęściej stawały się zawiązkiem wsi. Robotnicy leśni wytapiali smołę, węgiel drzewny. Nazwa „majdan” była stosowana głównie po prawej stronie Wisły, a nazwa „huta” po lewej stronie. W połowie XIX wieku było tu właśnie taka osada robotników leśnych, która stała się zawiązkiem wsi zwanej Majdanem Borowskim. W 1921 roku w Majdanie Borowskim naliczono 19 domów i 102 mieszkańców. Wzmiankowany budynek to pozostałości po młynie wodnym z 1920 r. Został zdewastowany podczas II wojny światowej i od tamtego czasu już nie pracuje.

RATOSZYN,gm.Chodel,pow.Opole Lubelskie
Kwatera wojenna
Nie zachowana.Usytuowana była we wschodniej części cmentarza parafialnego.Składała się z 4 mogił zbiorowych i 19 pojedynczych.Obecnie miejsce kwatery zajmują pochówki cywilne.Zachowały się 2 nagrobki poświęcone temu samemu oficerowi austro-węgierskiemu (Polak). Oba są przykładem kunsztownej roboty kamieniarskiej,na jednym-ozdobny motyw liści dębowych i skrzyżowanych szabli.W ewidencji austro-węgierskiej kwatera odnotowana jako"Ortsfriedhof Ratoszyn nr XII". Pochowano tu 10 żołnierzy austro-węgierskich(z 100 pułku piechoty,18 węgierskiego pułku piechoty Honved oraz 1 pułk haubic polowych), poległych 22 sierpnia i 5-6 września 1914 r., oraz 28 żołnierzy austro-węgierskich( z 9 pułku piechoty oraz 12,15 i 18 węgierskich pułków piechoty Honved) i 8 żołnierzy rosyjskich(m.in.z 11 pułku piechoty),poległych 20-25 lipca 1915 r.

Ratoszyn Pierwszy
Kościół neogotycki

Pierwsze informacje o Ratoszynie pochodzą z 1328 roku, kiedy to została założona parafia. Kościół p.w. św. Macieja i św. Katarzyny został zbudowany w latach 1907-1912 wg. projektu Józefa Piusa Dziekońskiego, w stylu neogotyckim. Znacznego wsparcia przy budowie, udzieliła rodzina Nowakowskich ówczesnych właścicieli okolicznych włości.

Ołtarz główny i boczne są późnobarokowe zachowane ze starej drewnianej świątyni. Na cmentarzu przykościelnym stoi drewniana dzwonnica z połowy XVIII wieku, konstrukcji słupowo-ramowej, oszalowana, dwukondygnacyjna, kryta gontowym - namiotowym dachem zakończonym pazdurem. Obok niej stoi druga stalowa dzwonnica.

Przy wyjeździe z Chodla znajduje się pomnik żołnierzy AK poległych w dniu 18 lipca 1944 roku. Został ufundowany w tym miejscu przez towarzyszy broni w 2009 roku. Tablica zawiera stosowną treść: W HOŁDZIE ŻOŁNIERZOM ARMII KRAJOWEJ KTÓRZY POD DOWÓDZTWEM POR. HIERONIMA DEKUTOWSKIEGO "ZAPORY" 18 LIPCA 1944 r. W TYM MIEJSCU ROZBILI PIĘĆDZIESIĘCIOOSOBOWY ODDZIAŁ WERMACHTU. W akcji zginęli dowódca patrolu January Rush "Kordian", lekarz oddziałowy Adam Jaworzyński "Lwów", Stanisław Skowyra "Sławek" i woźnica Edward Dubiel.