Trasa historyczno-edukacyjna

Wycieczkę rozpoczynamy od urokliwego miejsca, gdzie swój początek ma Kanał Raduni. Kanał jest zabytkiem hydroinżynierii zbudowanym przez Krzyżaków w latach 1338-1356. Ma długość blisko 14 km – jego początek znajduje się w Pruszczu Gdańskim, a koniec w ujściu rzeki Motławy.

Jadąc wzdłuż Kanału, po prawej stronie znajduje się Faktoria handlowa, po tej samej stronie miniemy budynek nad kanałem. W tym miejscu stał dawniej młyn. Niedawno odkryto tu także gotyckie piwnice.

Warto zwrócić uwagę także na jeszcze jedną perełkę. Jest nią jedyna elektrownia wodna działająca na kanale. Elektrownia wodna wybudowana została w 1921 roku. Po wojnie elektrownię uruchomiono w 1946 roku.

Kończąc opowieść o elektrowni, możemy skierować się na wycieczkę do Faktorii. Wchodząc w jej progi zobaczymy zrekonstruowaną osadę z okresu wpływów rzymskich. W przeszłości Pruszcz Gdański znajdował się nad jeziorem lagunowym gwarantującym bezpośrednie połączenie z morzem.

Opuszczając teren Faktorii, kierujemy się na ulicę Wojska Polskiego. Włączając się w drogę, zobaczymy po lewej budynek Prokuratury Rejonowej w Pruszczu Gdańskim. Jest to neogotycki budynek dawnej ewangelickiej szkoły parafialnej z 1879 roku służący po wybuchu I wojny światowej jako areszt tymczasowy dla pruszczańskich Polaków.

Jadąc dalej ulicą Wojska Polskiego, po lewej stronie zobaczymy budynek, w którym mieści się młyn gospodarczy. Młyn został zbudowany w drugiej połowie XVI w. i stanowił wówczas wsparcie dla przerobu zbóż i odciążał młyny znajdujące się w Gdańsku.

Zmierzając dalej, po prawej stronie widzimy przepiękny ceglany kościół. Obecnie jest to kościół parafialny Podwyższenia Krzyża Świętego. Świątynia została wzniesiona przed rokiem 1367 jako kościół rzymskokatolicki. Po pożarze wsi w 1466 roku budynek został odbudowany.

Nieopodal kościoła, po drugiej stronie ulicy, stoi najstarszy zachowany budynek mieszkalny. Obecnie mieści się w nim Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna. Budynek wzniesiony został w XVIII w. i dawniej służył m.in. jako plebania.

Jadąc dalej po prawej stronie miniemy budynek Urzędu Miasta, po lewej zaś znajduje się plac Jana Pawła II, na którym stoi pomnik Zwycięstwa, Pokoju i Wolności, dziś zwany pomnikiem Nike. W głębi placu stoi budynek, w którym obecnie mieści się Starostwo Powiatowe.

Ruszamy w dalszą podróż i po lewej stronie mijamy budynek Katolickich Szkół Niepublicznych. Budynek, w którym mieści się szkoła przed 1946 rokiem należał do majątku ogrodniczego Augusta Rathke. W szkółkach Rathkego około roku 1900 powstała jedna z odmian krzewuszki o nazwie Eva Rathke, która wyróżnia się rubinoczerwonymi kwiatami.

Nasz kolejny przystanek to dawny Dom Widemanna mieszczący się przy ulicy Krótkiej 6. Mieszkający tu niegdyś Hermann Wiedemann zapisał się wyraźnie na kartach historii Pruszcza Gdańskiego. Wiedemann przez wiele lat pełnił funkcję dyrektora pruszczańskiej cukrowni.

Z wykształcenia był lekarzem, z zamiłowania aktywistą i działaczem społecznym, w tym inicjatorem budowy szpitala. Postać ta symbolizuje burzliwe przemiany drugiej połowy XIX wieku: rodzący się przemysł oraz nowoczesne społeczeństwo.

Kiedy pozostając w czasach Hermanna Wiedemanna, przyjrzymy się ulicy Grunwaldzkiej, pod numerem 25 zobaczymy budynek wybudowany w 1893 roku. Jako pierwszy swoją siedzibę miał tam szpital, o którego stworzenie zabiegał Wiedemann.

Zmierzając dalej, wjeżdżamy na ulicę Chopina, gdzie po lewej stronie wyłania nam się budynek kościoła parafialnego Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Parafię tworzył w 1957 roku ks. Józef Waląg, więzień stalinowski, kapelan Armii Krajowej, działacz Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Wysocy oficerowie AK mówili o nim „Ksiądz góral co się kulom nie kłaniał”. W centrum miasta znajduje się nazwana na jego cześć Aleja Ks. Józefa Waląga.

Jadąc dalej wzdłuż ulicy Chopina po prawej stronie miniemy budynek Centrum Kultury i Sportu (CKiS) oraz siedzibę Kina na bursztynowym szlaku. Dawniej w tym miejscu funkcjonowała siedziba NSDAP. Natomiast naprzeciwko CKiS, w głębi, zobaczymy kompleks ceglanych budynków, w których dawniej mieściła się cukrownia.

Za budynkiem CKiS skręcamy w ulicę Dworcową i tuż za mostkiem nad rzeką odbijamy w prawo, aby przejechać malowniczą trasą wzdłuż Raduni aż do ulicy Mickiewicza. Ulicą Mickiewicza jedziemy do końca, aż do ulicy Grunwaldzkiej. Na styku tych ulic napotkamy pomnik poświęcony ofiarom Marszu Śmierci więźniów Obozu Koncentracyjnego KL Stutthof.

Skręcając w lewo w ulicę Grunwaldzką po około 100 metrach, dotrzemy do Wozowni - zrekonstruowanej historycznej zabudowy, w której obecnie mieści się ośrodek rehabilitacyjno-edukacyjno-wychowawczy dla osób niepełnosprawnych. Tuż obok przy ul. Grunwaldzkiej 71a zobaczymy ostatni punkt naszej trasy - Pałac Winkerta nazywany także Dworem Lipowym. Budynek został wzniesiony w 1891 roku.