lościół zbudowany został w latach około 1524–1538 w miejscu starszego pochodzącego z przełomu XIII i XIV wieku. W 1966 r. dobudowano po stronie zachodniej nowe modernistyczne, trzykondygnacyjne wejście. Pierwszy poziom pełni rolę kruchty, drugi miejsce dla chóru z nowymi, trzydziestojednogłosowymi organami a całość jest zwieńczona ażurową dzwonnicą w kształcie stalowego trójnogu, triangułu zakończonego krzyżem.
Góra Okopy z otworem jaskini Okopy Wielkiej Dolnej, słynącej ze skarbu srebrnych monet, które przed dziesięcioma wiekami ktoś skrzętnie ukrył w glinianym naczyniu. Na samym wzgórzu znajdowała się warownia, wzniesiona w XIII w. przez Konrada Mazowieckiego – dziadka Władysława Łokietka.
Góra Koronna znajduje się 436 m n.p.m. i jest masywem skalnym którego wierzchołek znajduje się ok. 110 m nad dnem Doliny Prądnika. Wyróżniającym się elementem masywu jest skała Rękawica, za którą kryje się wejście do Jaskini Ciemnej. Rękawica znajduje ok. 85 metrów powyżej dna doliny i jest ostańcem o bardzo charakterystycznym kształcie przypominającą dłoń lub właśnie rękawicę.
Brama Krakowska jest charakterystycznym dla Wyżyny Krakowskiej tworem skalnym tworzącym się u ujścia mniejszych bocznych dolinek do głównej doliny.
Kolumny Krakowskiej Bramy zbudowane są z wielkich brył wapienia o wysokości ok. 15 m (lewy bastion jest wyższy i większy).
Brama zwana jest Krakowską, gdyż według tradycji wiódł tędy średniowieczny szlak handlowy ze Śląska do Krakowa, ale nie ma na to żadnych dowodów.
Powstanie zamku jest związane z działalnością fortyfikacyjną króla Kazimierza Wielkiego w 2 pol. XIV wieku, choć prawdopodobnie już wcześniej istniał tu gród - być może o charakterze konstrukcji drewniano-ziemnej. Król Kazimierz Wielki przypuszczalnie dokonał gruntownej przebudowy istniejącego tu już wcześniej obiektu. Król nazwał zamek Ociec u Skały, upamiętniając w ten sposób tułaczkę swego ojca, Władysława Łokietka. Nazwa ta podawana przez kroniki w różnej formie (Oczecz, Ocziec, Oszyec) przetrwała do dziś jako Ojców.
Kaplica znajduje się w miejscu dawnych łazienek zdrojowych, które przerobiono na obiekt sakralny w 1901 r. Kaplica usytuowana jest ponad potokiem na betonowych podporach, co wiązało się wg miejscowej tradycji z zarządzeniem cara Mikołaja II, zabraniającym budowy obiektów sakralnych na ziemi ojcowskiej, wobec czego kaplicę zbudowano "na wodzie".
Zbudowana z twardych wapieni, stoi na najniższej skalnej terasie zwanej Fortepianem o wysokości 8-12 m, wysokość samej maczugi wynosi około 25 m. Stanowi ona bardzo charakterystyczny element krajobrazu Doliny Prądnika. Powstała w wyniku krasowej działalności wód i różnej odporności na wietrzenie wapieni. Pierwszy raz została zdobyta przez Leona Witka z Katowic w 1933. Na jej szczycie znajduje się mały żelazny krzyż upamiętniający to wydarzenie. Później zdobyta została jeszcze w 1935 i 1936.
Zamek Pieskowa Skała powstał w czasach Kazimierza Wielkiego jako gotycka strażnica i był usytuowany nieco wyżej na skale zwanej Dorotką. W 1377 roku nadano zamek rodzinie Szafrańców, której był siedzibą do roku 1608. W tym czasie został rozbudowany i stał się typową renesansową siedzibą magnacką. Nowa budowla powstała w miejscu dawnego podzamcza. W roku 1640 zamek stał się własnością Michała Zebrzydowskiego, który go ufortyfikował. W 1718 roku pożar zniszczył budowlę, która jednak została odbudowana 60 lat później przez Hieronima Wielopolskiego. W II połowie XIX wieku był własnością Mieroszewskich i to oni odremontowali go po kolejnym pożarze w roku 1850. Po 1905 roku zamek wykupiono w celu zorganizowania pensjonatu. Dopiero po II wojnie światowej w latach 1948-64 przeprowadzono dokładne prace badawcze, a następnie budowlane. W ten sposób przywrócono mu wygląd z czasów największej jego świetności.
Kościół wzniesiony w latach 1933–1939. Poprzednio na tym miejscu stał kościół z lat 1873-1884, a wcześniej gotycki z początku XIV w. Kościół wybudowany w stylu eklektycznym jest z cegły i bloków wapienia, które użyto w narożach budowli oraz w obramowaniach otworów wejściowych i okiennych.
zabytkowa chałupa z 1862 r., w której niegdyś mieszkał Antoni Kocjan - konstruktor szybowców z czasów II wojny światowej, obecnie w chacie przeniesionej do Rabsztyna mieści się Muzeum.
Antoni Kocjan był najbardziej zasłużonym przedwojennym konstruktorem szybowców, a podczas okupacji kierował wywiadem lotniczym Armii Krajowej, który odkrył tajemnice niemieckich broni V1 i V2. Dlatego mówi się o nim, że był „człowiekiem, który wygrał wojnę”.
w połowie XIV wieku na wyniosłej skale postawiono warownię z wysoką okrągłą wieżą. Średniowieczny zamek rycerski, który powstał w czasach Kazimierza Wielkiego, wielokrotnie zmieniał właścicieli. Byli nimi: Spytko z Melsztyna, rodzina Toporczyków zwana Rabsztyńskimi, później m.in. Bonerowie, aż na początku XVII wieku przeszedł w ręce Zygmunta Myszkowskiego. Jeszcze przed rokiem 1615 powstał tu zamek dolny, przyklejony do skały, na której stała stara twierdza.
Barokowy zamek przetrwał do 1657 roku, kiedy to został spalony przez Szwedów. Po „potopie szwedzkim” został tylko częściowo odbudowany ze zniszczeń. Na początku XVIII wieku wybudowano u podnóża zamku dwór starościński i folwark, a sam zamek popadał w coraz większą ruinę. W połowie XIX wieku zniszczenia dopełniła miejscowa ludność rozbierając zamkowe mury dla odzyskania budulca, a w 1901 poszukiwacze skarbów wysadzili w powietrze wysoką cylindryczną wieżę.
Po częściowym odrestaurowaniu w XXI wieku, zamek udostępniony do zwiedzania,
Kopiec Kościuszki w Olkuszu został usypany w Olkuszu w 1861 dla uczczenia 44. rocznicy śmierci Tadeusza Kościuszki. Był on miniaturą krakowskiego kopca Kościuszki — miał 5 m wysokości i 14 m średnicy.
W czasie powstania styczniowego został zniszczony przez Rosjan, a ci, którzy zainicjowali jego usypanie, zostali zesłani na Sybir. W 1917 z okazji obchodów 100. rocznicy śmierci T. Kościuszki usypano nowy kopiec.
Kopiec ma u podstawy średnicę 18 m, wysokość 7 m. Krzyż na szczycie ma wysokość 6 m.
gotycka świątynia powstała na przełomie XIII i XIV wieku. Najstarsza część kościoła stanowi obecnie prezbiterium. Kościół został rozbudowany w czasach króla Kazimierza Wielkiego. Wtedy powstały trzy, równej wysokości nawy wsparte na potężnych ośmiobocznych filarach i zwieńczone krzyżowo — żebrowym sklepieniem. Jeszcze w XV wieku do południowej ściany kościoła dobudowano kaplicę św. Anny. W 1620 roku powstała renesansowa kaplica Loretańska zwana też Amendzińską. W kościele znajdują się renesansowe organy autorstwa Hansa Hummla z lat 1612-1623 (jedne z najstarszych w Europie organów, zachowanych w stopniu bliskim oryginalnemu).
Rynek miejski znajduje się na Olkuskim Starym Mieście i wytyczony został w 1299 roku, przy lokacji miasta. Wybiega z niego 6 ulic. Ma kształt kwadratu, wydłużonego na wschód po cofnięciu kamienic w XIX wieku. W latach 2011-2013 rynek przebudowano. Z płyty zniknął parking samochodowy (obecnie znajduje się on dookoła placu), wybudowano dwie fontanny, postawiono drewniane ławki dookoła rynku, a także zrekonstruowano przyziemie zburzonego w XVIII wieku Ratusza, które docelowo ma służyć jako zejście do podziemnego muzeum oraz jako scena.
kamienica zwana Batorówką albo Królewską to najstarszy budynek na olkuskim Rynku. Na parterze oraz w ogródku przed kamienicą można coś zjeść a przy okazji obserwować odnowiony Rynek. W kamienicy funkcjonuje także Muzeum Regionalne.
W 1968 roku podjęto rekonstrukcję fragmentu muru i baszty po przypadkowym odkryciu oryginalnych fundamentów. Trwające kilkanaście lat prace zakończyły się w 1986 roku. Baszta i mur są wybudowane z dwóch rodzajów kamienia. Fragmenty z czerwonego piaskowca pokazują stan z XIV wieku, kiedy wybudowano mury miejskie. Część muru i baszty wybudowane z białego wapienia, pokazują zmiany, jakie zaszły w XV i XVI wieku, kiedy wybudowano ścianę od strony miasta, podwyższono oraz zadaszono basztę.
Zrekonstruowana baszta o nieznanej dziś nazwie była wzniesiona w XIV wieku na linii wcześniejszych drewniano —ziemnych umocnień. Skutkiem działań górniczych, jedna z pierwszych popadła w ruinę i została rozebrana jeszcze przed połową XVIII wieku.
W dworku oraz sąsiadujących z nim budynkach ochronki św. Marcina, szpitala oraz dawnego klasztoru znalazł swoje miejsce Miejski Ośrodek Kultury. Działa w nim Muzeum Wikliny Władysława Wołkowskiego, Muzeum Afrykanistyczne, Miejska Galeria Sztuki OK.NO oraz Galeria Małopolskiego Biura Wystaw Artystycznych.
Kościół zbudowano w l. 1645-1673. Była to murowana świątynia o skromnych cechach barokowych, orientowaną, jednonawowa z prezbiterium zamkniętym półkolistą absydą. Zagrożony katastrofą budowlaną, kościół został częściowo rozebrany i odbudowany w l. 1726-1731, powstała jednocześnie wolno stojąca dzwonnica od zach. Wyposażenie barokowe i rokokowe pochodzi z XVII i XVIII w z poprzedniego kościoła drewnianego.
Późnogotycki kościół pw. Nawiedzenia NMP został wzniesiony około 1510 r. w konstrukcji zrębowej z drzewa jodłowego, zapewne na miejscu poprzedniego. Później około 1530 r. dobudowano wieżę, w XVIII w. barokowa wieżyczkę na dachu, zaś w 1899 r. zakrystię i boczna kruchtę. Wnętrze zdobi dekoracja malarska z 1896 r. oraz na północnej ścianie zachowane fragmentu XVII-wiecznej polichromii ze scenami Męki Pańskiej.
w 1850 roku na polecenie Adama Potockiego utworzono tu siedem stawów, zasilanych z pobliskiego źródła, zaś obok postawiono drewniany budynek w stylu szwajcarskim, przeznaczony dla opiekuna stawów. Jest to najstarsza pstrągarnia w Europie Środkowej.
Zofia Tetelowska w 1987 r. wraz ze Stanisławem Pruszyńskim i ks. Tadeuszem Isakowiczem-Zaleskim założyła Fundację im. Brata Alberta dla osób pokrzywdzonych przez los. Dwór i zabudowania gospodarcze oraz grunt (10 ha) wraz z ogrodem przeznaczyła na Schronisko dla Niepełnosprawnych imienia Brata Alberta.
Budynek dworu jest kondygnacyjny jednopiętrowy, pokryty dachem. Przed remontem połączony był ze spichlerzem, obecnie spichlerz (prawa część budynku) został przebudowany na kaplicę.
Dwór w Więckowicach jest budowlą murowaną, w zasadzie jednokondygnacyjną, posadowioną jednakże na wysokim cokole niwelującym częściowy spadek terenu, który tworzy dodatkową kondygnację przyziemia), z użytkowym poddaszem. Założony został na planie prostokąta, z wieżą od strony południowej i ryzalitami w pozostałych elewacjach. W czasach powojennych w budynkach majątku dworskiego utworzono w 1953 roku Dom Pomocy Społecznej, który funkcjonuje w nim do dzisiaj. Budynek dworu z uwagi na stan techniczny jest opuszczony.
Skomentuj