Gozdnica Miasto Ceramików - autorska gra miejska Pawła Lubarskiego i Mirosława Marciniaka.

Autorska Gra Miejska Pawła Lubarskiego i Mirosława Marciniaka.

Mural „Dzieje ceramiki” zaprojektował artysty plastyk Bolesław Strojek. Fresk o długości 18,0m i wysokości 4,2m powstał około 1965 r., odnowiony w 1995 r. Mural stanowi tryptyk obrazujący kamienie milowe w rozwoju ceramiki od ręcznego formowania przez wynalezienie koła garncarskiego aż po produkcji przemysłowej.

Mapa Karola Deckerta z 1823 r. lokalizuje w tym miejscu garncarnię która w II poł. XIX w. należała do mistrza garncarskiego Gustawa Ulbricha. Około 1920 r. garncarnię produkującą naczynia brązowe dziedziczy syn Wilhelm Ulbrich. Około 1930 r. zbudowano nową fabrykę z dużym dwustronnym piecem i kominem o wysokości 30m.
Garncarnia wznowiła produkcję w 1957 r. po odbudowie ze zniszczeń wojennych. W czasach PRL-u znana jako Zakład Produkcji Doniczek Jerzy Smętek. Zakład został zamknięty w 1960 r. i zburzony. W miejscu zakładu w 1965 r. powstał nowoczesny biurowiec Gozdnickiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji.

Pomnik upamiętniający poległych na Odrze i Nysie został zbudowany z inicjatywy ppor. Adolfa Antoniszyna. Pierwotnie monument w kształcie krzyża osadzony na cokole w kształcie schodkowej piramidy. Obecny ceramiczny pomnik wg. projektu Prof. art. rzeź. Ryszarda Wilk powstał w 1992 r. Monument składa się z krzyża otoczonego 19 bagnetami skierowanymi ostrzami na zachód, w kierunku Nysy Łużyckiej, ustawionymi w 4 szeregach. Bagnety symbolizują akcję „Forsowania Nysy”, Krzyż upamiętnia poległych na akcji żołnierzy. Pomnik składa się z 247 bloczków ceramicznych w postaci szkliwionej kamionki wyprodukowanej przez Gozdnickie Zakłady Ceramiki Budowlanej.

Garncarnia mistrza garncarskiego Roberta Handke wytwarzająca naczynia brązowe i kolorowe powstała w 1887 r. W 1919 rodzinną firmę przejmuje syn Robert Handke młodszy. Zmiana produkcji z 1925 r. na rury kamionkowe przyniosła firmie okres intensywnego rozwoju. W 1937 r. następuje modernizacja zakładu. Na początku II Wojny Światowej wybudowano nową fabrykę o długości 25m i kominem o wysokości 30m.
Fabryka wznowiła produkcję około 1955 r. po odbudowie ze zniszczeń wojennych. W czasach PRL-u znana jako LPCB zakład Gozdnica III oddział 2. Zakład nie przetrwał próby czasu, został zlikwidowany w 1997 r. i popada w ruinę.

Mapa topograficzna z 1889 r. lokalizuje w tym miejscu garncarnię mistrza garncarskiego Roberta Richtera. Około 1920 r. garncarnię produkującą naczynia brązowe dziedziczy syn Bruno Richte r. To właśnie tutaj w 1930 r. powstały dwa gliniane wazony o wysokości 1m, które były wielką ozdobą prezbiterium nowego kościoła.
Garncarnia wznowiła produkcję w 1957 r. po odbudowie ze zniszczeń wojennych. W czasach PRL-u znana jako Zakład Produkcji Kafli Piecowych Adam Borawski. Zakład został zamknięty w 1960 r. i zburzony, pozostał jedynie budynek mieszkalny.

Neoklasycystyczny budynek poczty został wzniesiony przez mistrza ceramicznego Jana Gotfryda Sturma około 1880 r. Inicjatywę poprawy łączności w mieści podjęła Śląska Fabryka Cegły i Dachówki wł. Sturm ponieważ 7.08.1890 r. uruchomiono tu pierwszy w mieści telefon. Po wybudowaniu w 1893 r. budynku nowej poczty przy ul. Ceramików 10, dotychczasowy obiekt przejął Frycek Schüttler i prowadził tu zajazd i destylarnię „Stara Poczta”.
Z czasem restaurator Frycek Schüttler wydzierżawił obiekt Herbert Marschollek, ponieważ postanawił zostać ceramikiem i fabrykantem. W tym celu nabył grunt przy ul. Żagańskiej w sąsiedztwie linii kolejowej. aby 1927 r. zbudować tam swoją fabrykę rur kamionkowych (fabryka wznowiła produkcję w 1951 r. po odbudowie ze zniszczeń wojennych. W czasach PRL-u znana jako LPCB zakład Gozdnica III oddział 1. Zakład nie przetrwał próby czasu, został zamknięty w 2007 r. i rozebrany w 2008 r. zburzony). Budynek ponownie zasiedlono w 1952 r. po generalnym remoncie. W czasach PRL-u był tutaj żeński hotel pracowniczy Zakładów Wyrobów Kamionkowych Gozdnica w Gozdnicy. Kwaterowano tu głównie absolwentki Technikum Ceramicznego w Ziębicach skierowane do pracy w Gozdnicy.

Mapa topograficznej z 1889 r. lokalizuje w tym miejscu strugę wodną, która była dopływem strugi Młynicznej. Pas terenu w tym miejscu naturalnie opadał, a najniższym punktem było koryto strugi.
Planty Gozdnickie powstały z inicjatywy Miejskiej Rady Narodowej w 1973 r. Prace ziemne przy Rozbiórce nieczynnego zakładu Gozdnica II oddział III - Fabryka Przednia i odgruzowywaniu spalonego zakładu Gozdnica I wymagały wywiezienia ogromnej ilości mas ziemi i gruzu. Można było to przetransportować na kopalnie gliny i zrekultywować teren po wydobyciu surowca, postanowiono jednak, aby dużo lepiej wykorzystać tę ziemię i stworzyć w mieście ciąg spacerowy łączący ul. Kościelną z ul. Ceramików i dalej z ul. 1-go Maja.
Dotychczasową strugę wodną skanalizowano, a ziemię wyrównano czyli rozplantowano – tworząc Planty Gozdnickie. Z inicjatywy Zrzeszenia Sybiraków w 1999 r. Planty Gozdnickie nazwano al. Sybiraków.

Kościół został wzniesiony przez mistrza budowlanego Rudolfa Thiela w 1932 r. Świątynia jednonawowa, z dwuspadowym dachem krytym dachówką oraz sygnaturką. Kościół został konsekrowany 20.09.1932 r. jako rzym.-kat. pw. św. Wawrzyńca.
Na przełomie XIX/XX w. rozrastający się w Gozdnicy (Freiwaldau) przemysł ceramiczny oraz fajansowy zapoczątkował falę migracji zarobkowej katolików z Bawarii. Po zakończeniu I Wojny Światowej Gozdnicę (Freiwaldau) nawiedza druga jeszcze większa fala migrantów zarobkowych - niemieckich katolików wydaleni z Wielkopolski przez odrodzony rząd Polski.
Po 1945 r. kościołem zarządza parafia rzym.-kat. w Gozdnicy. W czasach PRL-u kaplica katechetyczna.

Rynek bo tak od zawsze, aż do 1948 r. nazywał się Plac Wolności stanowi ścisłe centrum czyli serce Gozdnicy. Dzisiejszy układ przestrzenny tego miejsca pomimo 800-set lat historii zachował swój dawny geometryczny kształt udokumentowany po raz pierwszy na mapie topograficznej Krystiana Wrede w 1751 r.. To tutaj odbywały się Jarmarki dwa razy do roku, z których najważniejszy był Jarmark św. Wawrzyńca - patrona miasta. W czasie gozdnickich jarmarków kupcy z całej okolicy mogli nie tylko podziwiać, ale i kupić ręcznie wytwarzane wyroby tutejszych mistrzów ceramicznych i garncarskich. Z tym miejscem związana jest również legenda „O drwalu co osadę pośród lasu założył” autorstwa Mirosław Marciniak na kanwie średniowiecznej legendy o św. Jadwidze Śląskiej.
W 1957 r. Plac Wolności ostatecznie uporządkowano rozbierając zniszczoną winnicę, browar miejski oraz cztery XVIII w. chałupy, a także zmodernizowano cały plac tworząc w tym miejscu Park Jordanowski. Dziś mało kto już pamięta, że ogrody jordanowskie to kolejny po Plantach polski tym założenia parkowego, będący ewenementem w skali światowej. Krakowski lekarz Henryk Jordan jako pierwszy w Europie założył park dostosowany specjalnie do potrzeb dzieci i młodzieży, było to miejsce rekreacji i sportu jednocześnie.

Manufaktura Porcelany, została wzniesiona przez mistrza ceramicznego Jana Gotfryda Herknera w 1841 r. Ten pierwszy przemysłowiec w Gozdnicy posiadał już wcześniej kilka garncarni oraz własną fabrykę ręcznie formowanej cegły zbudowaną w 1837 r.
Do około 1870 r. manufaktura wytwarzała fajans i porcelanę. W latach 1854-1882 zakład często zmieniał właścicieli byli to kolejno: Biemelt, Bloch, Radisch, Höhn. W 1882 r. fabrykę kupił Hugo Schmidt, który prowadził ją wraz z synem Hugo Schmidtem młodszym przez kolejne 14 lat. W tym czasie fabryka eksportowała swoje wyroby do Ameryki Północnej. Około 1884 r. wspólnikiem Schmidta został Gustav Otremba, przyszły założyciel fabryki porcelany w Żarach. W 1886 r. pożar zniszczył zakład, który od razu został odbudowany.
Fabryka porcelany w Gozdnicy (Freiwaldau) produkowała porcelanową zastawę stołową oraz wyroby zwane „Porzello” (mieszanka gozdnickiej gliny z odrobiną kaolinu).
W 1923 r. fabryka została sprzedana firmie Bing Glas & Keramik K.G. W 1929 r. nowym właścicielem został jej dotychczasowy dyrektor Robert Tietz. Wielki Kryzys Gospodarczy sprawił że fabrykę zamknięto. Ostatecznie fabrykę nabywa pobliska firma Schäfer i przystosowuje ją do produkcji rur kamionkowych, produkcja nigdy jednak nie rusza.

Garncarnia mistrza garncarskiego Bogumiła Schäfera wytwarzająca naczynia brązowe powstała w 1857 r. W 1890 r. rodzinną firmę przejmuje syn Gustaw Schäfer. a w 1919 r. wnukowie Artur i Willy, którzy od razu przystępują do budowy nowoczesnej dwukondygnacyjnej fabryki z 60m piecem typu Kassel i kominem o wysokości 23m. W 1922 r. następuje zmiana produkcji na rury kamionkowe przyniosła firmie okres intensywnego rozwoju. Rosnące zapotrzebowanie na rury kanalizacyjne w latach 1927/1928 doprowadziło do rozbudowy zakładu o kolejne 27m długości oraz nowy komin o wysokości 45m. W 1933 r. firma nabywa pobliską fabrykę Pawła Lössela, która płonie w 1936, a rok później zostaje odbudowana.
Fabryka wznowiła produkcję około 1955 r. po odbudowie ze zniszczeń wojennych. W czasach PRL-u znana jako LPCB zakład Gozdnica III oddział 3 (wcześniej Schäfer) i 4 (wcześniej Schäfer II – Lössel). Zakład nie przetrwał próby czasu, został zlikwidowany w 1997 r. i popada w ruinę.

Barokowa jednonawowa świątynia z więżą powstała z inicjatywy hrabiego Baltazara Fryderyka Promnicza w 1687 r. Kościół rzym.-kat. p.w. św. Wawrzyńca został konsekrowany przez opata Andreasa Adalbertusa w 1695 r. Na dzwonnicy znajdował się wówczas dzwon z którym wiąże się legenda autorstwa Mirosława Marciniaka „Wdowi grosz”. W 1876 r. nawa świątyni został rozebrany, pozostała jedynie wolnostojąca wieża, która płonie 22.04.1900 r. Jeszcze tego samego roku wieża zostaje odbudowana, wówczas ta 27 metrowa wieża otrzymała nowy ozdobny hełmem, stając się obok zakładowych kominów jednym z symboli miasta. W 1936 r. do wieży dobudowano nową Gminną Kostnicę.
Najpiękniejsza kopuła Europy. Unikatowy w skali Europy hełm posiada najpiękniejszy i jedyny w swoim rodzaju geometryczny wzór wykonany z dachówek wieżowych „Freiwaldauer” wyprodukowanych i podarowanych przez lokalne zakłady Sturma. Do ułożenia kopuły użyto dachówek koloru: białego, żółtego, zielonego, brązowego i granatowego, co sprawia że przyciąga ona wzrok niczym pawi ogon. Ponadto kopułę strzegą 4 gryfy (lwy) umiejscowione u jej nasady w postaci dachówek kalenicowych z reliefem.

Stara Remiza Ochotniczej Straży Pożarnej powstała z inicjatywy burmistrza Wilhelma Overbecka w 1924 r. Zaadoptowano w tym celu stodołę szkolną z 1823 r. oraz dobudowano ceramiczna wieżę przeciwpożarową z naczółkowym dachem.
Ochotnicza Straż Pożarna wznowiła swoją służbę w 1963 r. Nowa Remiza została wzniesiona na miejscy poprzedniej w 1968 r. Obiekt składa się z piętrowego budynku z 3 miejscami garażowymi mogące pomieścić wozy strażackie.

Ciągły przyrost uczniów na początku XIX w. wymusił w 1838 r. budowę nowego budynku szkoły. Postawiono wówczas nowy masywny gmach z dwoma klasami, z których każda mogła pomieścić do 180 dzieci. Na piętrze znajdowało się mieszkanie dyrektora szkoły. Z czasem budynek zaczęto nazywać „starą szkołą”, ponieważ 3.01.1899 r. dobudowano nowy budynek, który posiadał cztery klasy lekcyjne i małe pomieszczenie na zebrania. Nowy budynek ze względu na klinkierową elewację nazywano „czerwoną szkołą” lub po prostu nowym. Po otwarciu wyższego budynku nastąpiła modernizacja starej szkoły, podczas której 2 duże klasy podzielono na 4 mniejsze sale. Mieszkanie dyrektora szkoły również podzielono na 3 klasy. W ten sposób oba budynki szkole posiadały łącznie 11 klas.
W czasie II WŚ w budynku funkcjonował lazaret wojskowy w którym pomoc niosła ppor. Alina Liberek Pionierka Gozdnickiej Służby Zdrowia. Szkoła Podstawowa wznowiła swoją działalność 13.03.1946 r. dzięki Kacprowi Kaweckiemu - Pionier Gozdnickiej Oświaty. W latach 1966-1977 mieściła się tutaj filia Krotoszyńskiego Technikum Ceramiczne.

Mapa Karola Deckerta z 1823 r. lokalizuje w tym miejscu garncarnię, która w II poł. XIX w. należała do mistrza garncarskiego Fryderyka Herknera. To właśnie tutaj w 1919 r. William Engelhardt jako pierwszy w Gozdnicy wyprodukował rury kamionkowe (prawdopodobnie według wzoru bolesławieckiego), po czym wykupuje garncarnię, aby zbudować nowoczesną fabrykę rur kamionkowych.
Fabryka wznowiła produkcję w 1953 r. po odbudowie ze zniszczeń wojennych. W czasach PRL-u znana jako LPCB zakład Gozdnica III oddział 5. Zakład nie przetrwał próby czasu, został zlikwidowany w 1997 r. i w późniejszym czasie zburzony. W miejscu zakładu w 2012 r. powstało nowoczesne boisko sportowe „Orlik”.

Mapa topograficznej z 1889 r. lokalizuje w tym miejscu garncarnię mistrza garncarskiego Maksa Schneidera. W 1928 r. garncarnia przechodzi na produkcję rur kamionkowych.
Garncarnia nie wznowiła produkcji rur kamionkowych po 1945 r. W czasach PRL-u znana jako LPCB zakład Gozdnica III oddział 6. W 1970 r. uruchomiono Zakład Produkcji Doniczek: pierwszy piec Stanisław Kalisz, drugi piec Wojewódzka Spółdzielnia Ogrodniczo-Pszczelarska w Krośnie Odrzańskim. Zakład nie przetrwał próby czasu, został zamknięty w 1975 r. i popada w ruinę.

Mapa Karola Deckerta z 1823 r. lokalizuje w tym miejscu garncarnię, która w II poł. XIX w. należała do mistrza Juliusza Britze (stary gozdnicki ród). Produkowano tu naczynia brązowe później również zlewy. Dominowała tu technologia ręcznego wytwarzania z użyciem koła garncarskiego, niektóre wyroby wytwarzano maszynowo. Na początku XX w. garncarnię odziedziczył syn Ryszard Britze. Garncarnia nie wznowiła produkcji po 1945 r. popadła w ruinę i została rozebrana.
Garncarnia połączona była z piętrowym budynkiem biurowym, w który do 1924 r. mieścił się Urząd Gminy. Wielu urzędujących tu Burmistrzów czy Radców Gminnych było Mistrzami Ceramicznymi m. Im. Rajnold Sturm. Biuro zostało zasiedlone w 1945 r. i jest dziś budynkiem mieszkalnym.

Pomnik upamiętnia ofiary faszyzmu, które zostały zamęczone w hitlerowskich obozach pracy przymusowej w Gozdnicy w latach 1940-1945 zaprojektował art. rzeź. Józef Sarnowski. Kompozycja przestrzenna w postaci: 3 zniczy, bryły przedstawiającej pasiaki ubioru kacetowców oraz tablicy z inskrypcją została zbudowana 1972 r.
W Gozdnicy w latach 1941 - 1945 istniał obóz pracy przymusowej, pod koniec 1943 przekształcony w filię KL Gross-Rosen. Więziono w nim Żydów w liczbie około 800 osób. Więźniowie, strzeżeni przez policję żydowską oraz przez ukraińską formację SS, byli zatrudnieni w zakładach ceramiki budowlanej. Warunki były tu surowe i niezwykle ciężkie. Ludzie byli głodzeni, źle traktowani, bici. Tak na terenie obozu, jak i poza nim notowano wysoką śmiertelność. Zmarłych i pomordowanych grzebano na zapleczu obozu, w lesie. Obóz został zlikwidowany w lutym 1945 r. Los więźniów nie został dotychczas ustalony.

Fontanna w postaci Rusałki Wodnej, otoczonej 4 rybami została zbudowana z inicjatywy burmistrza Wilhelma Overbecka około 1930 r. Kamienny posąg pięknej nagiej panny z rozpuszczonymi włosami będący ozdobą tego rozdroża w kierunku Żurawiego Bagna i Przygiełkowych Moczarów był również przestrogą na temat demonicznej istoty w nich zamieszkującej. Rusałki wg. mitologii słowiańskiej ponętnie wabiły swoje ofiary, a tych którzy je dotknęli zabijały. Legenda autorstwa Zenona Czarneckiego „Żurawie Bagno” tak opisuje:
Dusza jego odtąd błąkała się dookoła Żurawiego Bagna. Przybierała ponoć różne postacie: czasem ludzkie, czasem diabelskie, a bywało podobno, że i takie, których nikt nie potrafił nazwać. Byli tacy, co widzieli go przebranego za Niemca, w czerwonym fraku, kapeluszu na głowie, z rogami i ogonem — i wtedy był podobno najgroźniejszy. Czasem przybierał rzekomo postać duchownego, ale czynił to rzadko. Kiedy brzegiem jeziora przechodziła kobieta, albo młoda dziewczyna, przeistaczał się w przystojnego młodzieńca. Kiedy zaś spotkał mężczyznę, stawał się urodziwą niewiastą. Kogo raz zwabił — ten ginął bez śladu.

Po raz pierwszy Maciejowy Zakątek jako nazwa geograficzna został wykazany w 1770 r. na mapie topograficznej Ludwika Reglera. Jest to najstarszy w Gozdnicy Teren Górniczy na którym wydobywano glinę do produkcji ceramiki metodą odkrywkową. Z tym miejscem związana jest również legenda „O mistrzu ceramicznym Macieju” autorstwa Artura Heinricha w tłumaczeniu Jerzego Leżyńskiego:
W Roku Pańskim 1599 zad miastem na Glinianej Górze nieopodal wzgórza Kikoł mistrz ceramiczny Maciej Sturm tłustą glinę kopał, cegły z niej ubijał, a dla gminy sprzedawał — aby ta z tejże cegły swój własny kościół wystawić mogła. W Roku Pańskim 1610 Pan na Borowiu Krzysztof Berge kościelną cegłę zabrał, nakazawszy dla mistrza Macieja nową robić. Bo w pobliskich dobrach ziemskich — Pan Berge pałac na swój dom chciał mieć. Na budowę pałacu pan Berge zadłużył się, nie płacąc w terminie dla mistrza Macieja za robotę. Z tego wszystkiego mistrz Sturm warsztat swój na skobel zamknął i do osady Kościelna Wieś wyjechał. W dniu 3.08.1830 r. trzeci syn mistrza ceglarskiego Gotfryda Sturma z Kościelnej Wsi — Jan Gotfryd Sturm — do pradziadowego warsztatu powrócił i z ruiny go podniósł.

Ceramiczny pomnik upamiętniający 2000-lecie narodzin Chrystusa zaprojektował mgr inż. arch. Stanisław Kondarewicz we współpracy z Prof. art. rzeź. Ryszardem Wilkiem. Ten 12,5 metrowy monument został wzniesiony w 2000 r. jako wotum dziękczynne parafian za 2000 lat chrześcijaństwa na świecie i ponad 1000 lat chrześcijaństwa w Polsce. Pomnik składa się z 806 bloczków ceramicznych w postaci szkliwionej kamionki wyprodukowanej przez Gozdnickie Zakłady Ceramiki Budowlanej i jest najwyższym ceramicznym monumentem w Polsce.

Modernistyczny kościół zaprojektował arch. Ivan z Berlina, został wzniesiony w 1930 r. Cegłę klinkierową do budowy świątyni wyprodukowała Śląska Fabryka Cegły i Dachówki wł. Sturm. Kościół konsekrowano 27.09.1930 r. jako świątynię ewangelicką, rekonsekrowany 1.04.1946 r. na świątynię rzym.-kat. p.w. św. Wawrzyńca. Obok kościoła stylizowany zespół obiektów parafialnych (plebania, aula, świetlice) zaprojektował arch. Krzysztof Dracz z Wrocławia, został dobudowany w 1982 r. Cegłę klinkierową do budowy wyprodukowały LPCB w Gozdnicy.
Zewnętrzna bryła kościoła w postaci dwóch prostopadłościanów, wzorowana jest na kształcie cegły przeskalowanej do gigantycznych rozmiarów. Harmonijne modernistyczne sacrum świątyni również zostało przyozdobione wyrobami lokalnego przemysłu ceramicznego (ołtarz wymurowany z cegieł, ambona i chrzcielnica również ceglane).

Modernistyczna kaplica z kryptą, została wzniesiona około 1930 r., jako mauzoleum właścicieli lokalnych zakładów oraz mistrzów ceramicznych. Cegłę klinkierową do budowy kaplicy wyprodukowała Śląska Fabryka Cegły i Dachówki wł. Sturm. Kaplica nie przetrwała próby czasu i została zburzona w 2015 r.

Szachulcowy budynek został wzniesiony około 1889 r. jako pierwsza w mieście remiza Zakładowej Straży Pożarnej. Inicjatywę poprawy bezpieczeństwa przeciwpożarowego podjęła Śląska Fabryka Cegły i Dachówki wł. Sturm.

Po raz pierwszy droga ta została wykazana w 1770 r. na mapie topograficznej Ludwika Reglera. Jest to stary szlak prowadzący do ówczesnej Cegielni Książęcej. Pierwsza nazwa to ulica Fabryczna odnotowana w 1892 r. na mapie katastralnej. W 1924 r. przemianowana na Sturm w dowód uznania zasług Jana Gotfryda Sturma i jego rodziny w rozwoju miasta dla mistrza ceramicznego. W 1948 r. przemianowana na ul. Matejki.

Fabryka Dachówek Żybert Sturm (syn Jana Gotfryda), został wzniesiony w 1901 r. Budynek główny o długości 200 m dorównywała wielkością, a nawet przerastała nowoczesnością sąsiednie Śląskie Zakłady Cegły i Dachówek wł. Sturm. Żybert Sturm stworzył wysoce wyspecjalizowaną fabrykę, która skupiała się wyłącznie na produkcji dachówki. Nagła śmierć właściciela, a później Wielki Kryzys Gospodarczy sprawił, że fabryka przeszła w ręce braci Butz z Iłowy.
Fabryka Żyberta Sturma wznowiła produkcję w maju 1946 r. W czasach PRL-u znana jako LPCB zakład Gozdnica I, oddziały 1, 2, 3, 4, 5 i 6. W 1973 r. zakład płonie, ale dzięki zaangażowaniu władz zakładu oraz miasta nie cały rok później zostaje odbudowany. Zakład nie przetrwał próby czasu, został zlikwidowany w 1997 r. i popada w ruinę.

Willa Żyberta Sturma została wzniesiona około 1905 r. Jest to oryginalny przykład secesji wiedeńskiej. Budynek trzy kondygnacyjny o asymetrycznym kształcie. Bardzo bogato zdobiona elewacja motywami: kwiatowymi, geometrycznymi, a także zwierzęcymi zachęca do odkrywania jej z różnych perspektyw. We frontonie wschodniej elewacji widnieje herb rodziny Sturm z którym wiąże się legenda autorstwa Mirosława Marciniaka. Czytamy w niej:
Dlaczego tradycje ceramiczne były w rodzinie Sturmów tak silne? (…) Płaskorzeźba z herbem rodowym, którym jest (…) Litera „S” oplatająca komin symbolizuje ścisły związek posiadacza herbu z kominem ceramicznym. Cały herb należy więc czytać jako: „od komina”, „wywodzący się z ceramiki”, „parający się (trudniący się) kominem ceramicznym” czyli „S-Turm”.
Willa otoczona jest blisko 1 ha parkiem w stylu angielskim posiadającym liczne nasadzenia drzew i krzewów ozdobnych. Pośród Parku malowniczo wyłania się sadzawką z fontanną zasilana wodą ze spiętrzonej strugi Młynicznej.
Willa w czasach PRL-u pełniła funkcję biurowca Lubuskich Zakładów Ceramiki Budowlanej. W latach 1972-1981 mieściła się tutaj redakcja miesięcznika „Ceramik Lubuski”, który opisywał nie tylko bieżące wydarzenia zakładu ale również i miasta. Ponadto tutaj 23.10.1980 r. zawiązał się komitet NZZS Solidarność Gozdnica którego pierwszym przewodniczącym został Bogdan Szymanek, a zastępca Adolf Klimek (późniejszy Burmistrz Gozdnicy).

Klinkierowy budynek został wzniesiony wraz z budową linii kolejowej Gozdnica – Ruszów w 1896 r. Szybki wzrost produkcji ceramicznej wymusił bezpośrednie połączenie kolejowe Gozdnicy z Ruszowem. Inicjatywę budowy nowego środka transportu w mieście podjęła Śląska Fabryka Cegły i Dachówki wł. Sturm. Na otwarcie stacji Rajnold Sturm ufundował kruszon (koktajl alkoholowy na bazie białego wina, cukru i pomarańczy) i to największy dzban jaki mogli wyprodukować wówczas gozdniccy garncarze (około 80 litrów).

Ulica Ceramików została wytyczona w 1890 r. Przecinała ona ówczesne ogrodnictwa zlokalizowane w tym miejscu, dlatego pierwotnie nosiła nazwę ul. Ogrodowa. W 1948 r. przemianowana na ul. Świerczewskiego, który trzy lata wcześniej osobiście wizytował miasto. W 2017 r. w wyniku referendum mieszkańcy Gozdnicy – Miasta Ceramików, nadali jej imię Ceramików.
Nowa oś miasta połączyła Rynek z Dworcem Kolejowym. Z czasem wybudowano tutaj najwspanialsze gozdnickie kamienice oraz wille. W budynku nr 2 mieści się Urząd Miasta oraz Urząd Stanu Cywilnego. Więcej informacji na: www.gozdnica.pl

Mapa topograficznej z 1889 r. lokalizuje w tym miejscu garncarnię, która należała do mistrza garncarskiego Roberta Dünnbiera. W 1927 r. garncarnię kupują bracia Henryk i Bruno Wünsche, budują tu fabrykę rur kamionkowych. Zakład posiadał 4 piece z kanałami odprowadzającymi dym do 2 kominów.
Fabryka nie wznowiła produkcji po 1945 r. ze względu na zbyt duże zniszczenia wojenne i została rozebrana. W czasach PRL-u znana jako LPCB zakład Gozdnica III oddział 7. W miejscu zakładu w 1980 r. powstał nowoczesny Ośrodek Zdrowia

Klinkierowy obelisk, do 1945 r. Ratusz; róg ulic Matejki i Ceramików
Secesyjny ratusz został zbudowany z inicjatywy burmistrza Wilhelma Overbecka w 1924 r. Cegłę klinkierową do budowy wyprodukowała Śląska Fabryka Cegły i Dachówki wł. Sturm. Ratusz zbudowany z gozdnickiej ceramiki był ozdobą ważnego skrzyżowania, dzięki zgrabnej wieży i stylowym schodom. 18.02.1945 r. budynek został spalony przez Armię Czerwoną.
1.01.1967 r. z Gozdnica odzyskała prawa miejskie. Wielowiekowa samorządność zdążyła obrosnąć już w legendy i podania m.in.: „Sposób na burmistrza” autorstwa Magdaleny i Krzysztofa Tomaszek czy „Czarny Kruk” autorstwa Mirosława Marciniaka. Przywrócenie praw miejskich, było okazją do uporządkowania skweru po ratuszu. Prawdopodobnie wtedy powstał tu klinkierowy obelisk, jako element reklamy promującej lokalne wyroby ceramiczne.

Dom Kultury oraz Biblioteka Publiczna, do 1945 r. Celestat Bractwa Kurkowego, w czasach PRL-u Zakładowy Dom Kultury; ul. Ceramików 25.
Stary celestat Bractwa Kurkowego został wzniesiony ok 1799 r. Był to wówczas drewniany parterowy budynek z salą posiedzeń. Za budynkiem istniała stara strzelnica. W 1902 r. wybudowano nowy celestat Bractwa Kurkowego. Obiekt składał się z piętrowego budynku związkowego z ozdobną attyką nad wejściem i dużą salą widowiskową ze sceną.
W 1949 r. „LPCB” uruchomiło Zakładowy Dom Kultury wraz z Biblioteką. Obecnie jest tu Miejski Domu Kultury, a w 2002 r. powróciła również Biblioteka Publiczna.
Bractwo Kurkowe (Strzeleckie) było najstarszym gozdnickim zrzeszeniem. Przywilej założycielski wystawiony został w 1738 r. przez hrabiego Baltazara Fryderyka Promnicza. Kolejnym związkiem było Zrzeszenie Garncarzy założone 10 grudnia 1842 r.
Dom Kultury w Gozdnicy kreuje życie kulturalne mieszkańców miasta, organizując: koncerty, spektakle teatralne, seanse filmowe oraz spotkania z ciekawymi ludźmi. Jest miejscem twórczych spotkań i rozwijania talentów: dzieci, młodzieży oraz seniorów. Dom Kultury kultywuje lokalną tradycję ceramiczną, organizując warsztaty ceramiczne oraz największe doroczne święto „Gozdnickie Lato Ceramików”. Wyjątkowym miejscem jest tutejsza pracownia ceramiczna, gdzie pod okiem doświadczonego ceramika pana Henryka Kołodziejczyka można uwolnić swoją wyobraźnię i stworzyć niepowtarzalne ceramiczne dzieła sztuki.